Categorie: kunst

Betekent Artificiële Intelligentie de ondergang van de mens?

linda Een reactie plaatsen

De vooruitgang van de technologie wekt uiteenlopende emoties op gaande van immense ophemeling tot catastrofaal doemdenken, met daartussenin neutrale struisvogels. In voorbije weken kwam dit meermaals in verschillende artikelen aan bod, met  verontrustende onderwerpen zoals: kleuterjuffen slaan alarm omdat kleuters een nooit geziene minieme woordenschat hebben… school, musea, boeken, studeren zijn in de ogen van de jonge generatie nog nooit zo ‘saai’ geweest… kleuters worden gesust met een Ipad en lagereschoolkinderen lijken een smartphone-vergroeiing aan hun hand te hebben… jongeren lopen met oortjes in hun oren als zombies over straat … onderwijsexperts slaan alarm … smartphones worden verboden op school… tot en met de kreet: ‘Wat hebben we onze kinderen aangedaan?’
Maar de positieve noot is dat het nog nooit zo gemakkelijk is geweest om allerlei kennis op te doen. Door de groeiende technologie is handenarbeid tot een minimum beperkt en zijn chirurgische ingrepen ongelooflijk verbeterd. Google translation vergemakkelijkt de communicatie met anderstaligen (hoewel dit ook tot hilarische misverstanden kan leiden). Je kan een hele bibliotheek in je broekzak meenemen en heb je een vraag? De chatGPT zal je in enkele seconden een antwoord geven .Ik vraag me wel af of ik hetzelfde antwoord zal krijgen in Europa als in China, in Amerika als in Rusland. Dit lijkt een goede bedenking te zijn, want ik lees hier en daar dat het gebruiksbeleid van grote chatbots niet blijkt te voldoen aan de internationale normen inzake vrijheid van meningsuiting.

Net als vele anderen krijg ik soms koude rillingen bij het lezen van en horen over artificiële intelligentie. Ik ben een leerkracht in hart en nieren en moet toegeven dat ik huiver bij het idee dat de mensheid niet meer zal nadenken.

Het onderwijs heeft de opdracht
ervoor te zorgen dat
zowel docenten als studenten
actief mee kunnen denken
over de vraag.

Mijn dochter zei me nog niet zo lang geleden: “Mam, jij bent tegen AI, nietwaar?”
Ben ik tegen, of voor, of neutraal? Wel, om mijn standpunt te verduidelijken, lieve dochter, heb ik eerst opgezocht wat artificiële intelligentie eigenlijk is (ik ben immers geen hoogopgeleide techneut). Volgens Wikipedia betekent het: ‘het nabootsen van menselijke vaardigheden met een computersysteem, zoals het aanleren, redeneren, anticiperen en plannen om zichzelf automatisch bij te sturen. Het wordt door een team van software ingeneers ontworpen, geconfigureerd en getest tot het zelfstandig kan beslissen zonder tussenkomst van menselijke intelligentie.

Nu, ik heb verder gelezen dat er vijf  soorten AI zijn en alleen de eerste twee zijn al zeer succesvol. Ik zal een kort overzicht geven, wil je meer weten, kijk dan zelf op Wikipedia of andere bronnen.

Ten eerste hebben we de zwakke AI: die kan specifieke taken beter uitvoeren dan een mens, voorbeeld gezichtsherkenning. Wel mijn lieve dochter, daar heb ik in een democratie geen enkel probleem mee. Ik moet toegeven dat de technologie en AI in het bijzonder al mooie dingen heeft verwezenlijkt zoals het feit dat ik nu zonder torenhoge kosten kan videochatten met vrienden die over de oceaan wonen. Toen mijn kinderen teenagers waren hebben mijn man en ik ons af en toe blauw betaald door de telefoongesprekken die zij met hun vrienden voerden (en die woonden maar een paar kilometers verder).
Ik hou van de natuur en vind het fantastisch dat ik een app heb waarop ik met een simpele foto (o ja, een telefoon is nu ook een camera!) een plant kan identificeren.
Ik kan mooie kaartjes maken met computerprogramma’s, ik kan met vele vrienden in contact blijven via sociale media enzovoort.
Maar experten waarschuwen dat typische menselijke vaardigheden zoals kritisch en probleemoplossend denken en taalkennis verloren zal gaan. Door vergaande automatisering zullen jobs verloren gaan en niet alleen voor handarbeiders. De vertaling die een computer levert verbetert alle dagen en tolken en vertalers zouden wel eens heel vlug vervangen kunnen worden door een robot.

‘De grote mythe van onze tijd is,
dat technologie communicatie is.’
Libly Larsen)

Ten tweede is er de generatieve AI: die kan nieuwe content creëren zoals foto’s, muziek en teksten van uiteenlopende onderwerpen. Dit is momenteel de meest succesvolle AI- ontwikkeling. Mijn lieve dochter, hier heb ik mijn twijfels over. Ik ben zeer creatief en laat ik het eerst daar over hebben. AI zet de kunstwereld op zijn kop, iedereen kan nu zonder moeite ‘kunst’ maken. Dat kan een probleem scheppen voor auteursrechten en plagiaat en het kan de ambachtelijke kunstenaar verbijsterd achter laten. (Persoonlijk denk ik dat er twee kunststromen zullen ontstaan: de artificiële en de authentieke.) AI is een computer, zonder emoties, en een kunstenaar is emotioneel betrokken bij wat hij/zij creëert. Dat kan AI nooit evenaren! David A. Bednar verwoordde het voor vele gelovigen zo: ‘Heavenly Father and Jesus Christ are Creators, and They have entrusted humanity with portions of Their creative power –which is significant precisely because it constitutes one of the ultimate expressions of our divine potential. You and I have the spiritual obligation to work, to create, and to learn for ourselves’.
Ik vind veel vreugde in het nadenken over welke aquarel ik wil schilderen, ik hou van de positieve vibes die door me stromen als ik met water, verf en penseel het witte papier tracht om te toveren in de creatie die ik bedacht had. Het doet me nog steeds veel deugd als ik een berichtje krijg van een kind dat mijn ‘Fluo-boekje’ zo leuk vindt. Ik geloof niet dat een computer – en de mens die het scheppen volledig aan die computer overlaat –  die vreugde en voldoening van het creëren kan ervaren.

I want IA tot do my laundry
and dishes … so that I can
do art and writing.

Not for AI to do my art and
writing so that I can do my
laundry and dishes.
(Anna Maciejewska)

De derde AI is de AI Agent. Die zou naast het genereren van nieuwe content ook autonoom werk verrichten dat een researchanalist doet. Deze is in een beginfase en moet nog getest worden.
De vierde AI of de generale of sterke AI zou elke intellectuele taak beter uitvoeren dan een mens. Dit komt alleen nog maar voor in films en sciencefiction. OEF!
De vijfde AI is een superintelligent computersysteem en zou in staat zijn de mens op alle vlak te verslaan waaronder wetenschappelijk, creatief, algemene kennis en sociale vaardigheden. Dit is wel super griezelig! Het zijn vooral de drie laatste, nog in ontwikkeling, die grote ethische bedenkingen oproepen. We weten nu al wat de ‘robotten’ , de algoritmen, op sociale media kunnen veroorzaken. Volgens de universiteit van Leiden verzint de AI Chatbot vaak zelf nepartikelen, referenties en bronnen. Dat wordt wel gevaarlijk als we niet meer gaan nadenken over het antwoord en geen andere bronnen gaan raadplegen. Maar dan is er ook nog het energieprobleem!

We hebben Ai-systemen die in een app op onze smartphone staan en die hebben een laag energieverbruik. Een AI Chatbot behoort tot de ‘grote mannen’ en heeft een hoog energieverbruik. Volgens Wikipedia verbruiken AI-systemen viermaal zoveel energie als servers en ze hebben krachtige microchips nodig. Ik ga hier nu niet alle energieverslagen opsommen, maar daarbij vergeleken is mijn energieverbruik peanuts. Als dat geen milieu-impact heeft! Ik vraag me stilletjes af waarom de jongeren nog niet betoogd hebben tegen zoveel energieverbruik.

Je kunt je ogen sluiten voor
de dingen die je niet wil zien.
Maar je kunt je hart niet sluiten
voor wat je voelt.
(Poppetje)

Er zijn veel doemdenkers in verband met de technologie. Een ervan is Yuval Noah Harari, hij zei dat de mens geen toekomst heeft omdat we voorbijgestreefd zullen worden door AI:
‘Als we denken dat sociale media onze kinderen beschadigd heeft en ons maatschappij verdeeld, dan heb je nog niets gezien… AI kan ons vernietigen en zal dit ook doen. AI moet niet fysiek aanwezig zijn, of moet geen chips in onze hersenen planten om ons te controleren. Het moet alleen nog veel beter worden in wat het al begonnen is: een intieme relatie vormen die gebaseerd is op data van onze noden, onze verlangens, onzekerheden en voorkeuren … en dan die intimiteit gebruiken om te controleren wat we denken, wat we voelen en wat we doen.’
Yuval Harari verkodigt heel luid: ‘Wat een wanhoop! We hebben onze eigen ondergang gecreëerd en niets kan ons redden want niets is slimmer dan AI!’ (uit ‘AI and the future of humanity’)

O! STOP! We moeten niet hopeloos zijn! Laten we de hoop ontwikkelen dat er wel iets is dat slim genoeg is om ons te redden. AI zal misschien slimmer worden dan ik, maar ik weet dat er Eén is die intelligenter is dan wie of wat ook. Ik heb het niet over een hogere intelligentie, maar de hoogste van allen!

De heerlijkheid Gods is
intelligentie of,
met andere woorden,
licht en waarheid.
(Leer en Verbonden 93:36)

Een atheist gelooft dat de mens God creëerde, maar de waarheid is dat God de mens creëerde. De mens maakt dan wel artificiële intelligentie, maar de volledige, authentieke intelligentie van God omvat alles, daarom noemt Hij zichzelf ‘Alfa en Omega’, het begin en het einde van kennis.
In de Kerk van Jezus Christus van de heiligen der laatste dagen wordt het woord ‘intelligentie’ op een unieke manier gebruikt: het is een zelfstandig naamwoord voor wie elk mens is en altijd is geweest, nl. ‘intelligenties’. De mens is het meest authentieke, onartificieel ding, omdat we niet ‘gemaakt’ zijn maar altijd al bestaan hebben.
Als we onze eeuwige identiteit, intelligentie, verbinden met de oneindige intelligentie van onze Hemelse Vader, is het onmogelijk dat een door de mens gecreëerde elektronische intelligentie ons zal voorbijstreven en Gods plan zal vernietigen (Richard Eyre).

Ik kan me daar volledig achter stellen, en met mij vele andere gelovigen. Maar daarom wil het nog niet zeggen dat we niet moeten opletten hoe we de technologie gebruiken. Zoals ik al zei kan AI mijn kennis vermeerderen, de kwaliteit van mijn leven verbeteren, communicatie gemakkelijker maken en uitvindingen bevorderen. Maar AI kan me ook afleiden van eeuwige dingen, mijn geestelijke identiteit verduisteren en menselijke relaties vervormen of vervangen.

Each innovation
has potential for both
limitless perils
and untold possibilities.
(David O McKay)

Verschillende tijdschriften, kranten en blogs hebben hun mening geuit over de ‘virtuele vriendschap’. Een chatbot die je helemaal kan aanpassen aan jouw behoeften en die je nooit zal tegenspreken, is dit een echte vriend? Commerciële bedrijven hebben dit ontwikkeld om zogezegd eenzame mensen opnieuw vriendschap te laten beleven. Door deze virtuele vriendschap blijven gebruikers langer op de app, gemiddeld zo’n twee uur per dag. Ik snap dat dit om geld verdienen gaat, of het eenzaamheid echt kan genezen weet ik zo niet. Sociale media heeft zeker een golf van eenzaamheid veroorzaakt; de honderden ‘vrienden’  zijn dikwijls niet intiem en emotioneel verbonden met jou. Is een AI-vriend dit dan wel? Okee, een gesprek met een AI-vriend kan je starten en stoppen wanneer je wil, hij lijkt vriendelijk en geïnteresseerd en je hoort geen geklaag of gezeur. Maar een diepgaand gesprek?

Virtuele relaties zijn stille moordenaars van de echte menselijke verbindingen.
Een AI-vriend is enkel een wiskundig algoritme.
Het houdt niet van jou, het is niet bezorgd om jou.
Het weet echt niet of je bestaat of niet …
(David A Bednar)

In de toekomst zullen mensen waarschijnlijk vele versies van AI programmeren. Hun bedoelingen kunnen kwaadaardig of goed zijn. Goddelijke intelligentie kan menselijke intelligentie ten goede beïnvloeden. We moeten niet hopeloos toekijken naar ‘monsters à la Frankenstein’. De mens zal in zijn creaties altijd de keuze hebben om geleid te worden door de grootste Creëerder en zo wonderbaarlijke goede vooruitgang tot stand brengen, als hij ernaar streeft het gezelschap van de Heilige Geest te hebben en persoonlijke opnebaring te krijgen.

Machines may learn language,
but meaningful
relationships, family and love
are ever born
in the sacred space
of the soul.’
(anoniem)

Wel, lieve dochter van mij, ik ben niet perse tegen technologie, maar wel tegen bepaalde toepassingen ervan. Dat een mens kan kiezen om te handelen is een goddelijke gave. Ik hoop dat de mens die gave waardeert en koestert en dat ze de technologie niet toelaat om met hen te handelen. Of zoals David Bednar het verwoordde: ‘We might naively be seduced into surrendering our precious moral agency to a technolgy that can only ’think telestial’.’
In de Schriften lezen we verhalen over mensen die leefden ver voor onze technologische tijd; ook zij werden geconfronteerd om te kiezen tussen ‘celestiaal en telestiaal’ denken. Het drama van Ezau die een kom soep verkoos boven zijn eerstgeboorterecht (Genesis 27) is voor ons een vingerwijzing naar het omgaan met AI.

Always remember
we should not sell
our spiritual birthright
of knowing
’the joys and glories of creation’
for a mess of
technological pottage.
(David A Bednar)

(Voor meer details: ‘AI: the despair of atheism, and the vision of faith’ (Richard Eyre)
‘The way things really are’ (David A Bednar worldwide devotional for young adults)
Wikipedia ‘arificiële intelligentie’)

 

 

 

 

 

 

Creativiteit: een essentieel deel van mijn leven.

linda 1 reactie

Ik heb enorm veel bewondering voor creatieve geesten. Ik hou bijvoorbeeld van de tekeningen van Escher, die zowel illusie als metamorfose in zijn kunst verwerkte. Ik kan ademloos genieten als ik naar Vivaldi’s ‘lente’ luister, en het beeldhouwwerk ‘de denker’ van Auguste Rodin bezorgt me kippenvel. De verhalen die Jodi Picault neerpent nemen me mee naar een ander denkpatroon en de tuinen van Keukenhof en Versailles doen me duizelen. Een vriendin kan verschrikkelijk lekker lamsvlees klaarmaken en een goede vriend schudt toneelspelen uit zijn mouw alsof het niks is.
Ik moet toegeven dat creativiteit ook één van de hoofdvakken in mijn leven is. Het heeft een invloed op alles wat ik denk en doe. Er is al van alles uit mijn hart, brein en handen gevloeid en de uitingsvormen verschilden met de jaren: tekeningen, opstelletjes, tokkelende gitaarstukjes, gedichten, knutselwerken, gehaakte sjaals, proza, posters, olieverfschilderijen, toneelrollen, harpconcertjes, aquarellen, kinderboeken, serieuzere verhalen, kerststukjes, schoolvoorstellingen, toespraken, slecht-nieuws-gesprekken, goed-nieuws-gesprekken, blogteksten, pastinaaksoep, stoofvlees, en nog veel meer.
Ik had creativiteit nodig in mijn schooltijd, mijn job, mijn kerkroepingen en mijn vakanties. Ik was creatief als chiroleidster, als schooljuf, als directeur, als kampleidster, als zondagschoolleerkracht, als mama, als oma.
Moet ik nog meer opsommen, of heb je je herkend en met een glimlach op je gezicht bemerkt dat iedereen een creatieve muis is?

‘As you take the normal opportunities of your daily life
and create something of beauty and helpfulness,
you improve not only the world around you
but also the world within you.’
(Claudine Bigelow)

Iedereen heeft creatieve capaciteiten. We moeten alleen het idee loslaten dat creativiteit alleen te maken heeft met tekenen, schilderen, schrijven of muziek. Een denker, een doener, een manusje-van-alles, een uitvinder, een vredestichter, een chefkok, … dit zijn allemaal creatieve personen. Creativiteit wordt aan kunst gelinkt, maar creativiteit is ook een belangrijk aspect om onze innerlijke artiest te ontdekken – en dat kan op alle terreinen zijn.

Misschien denk je wel dat je echt niet zo’n creatieveling bent, maar wist je dat je een geesteskind bent van het meest creatieve Wezen in het universum? Is het niet wonderbaarlijk om te denken dat je geest gecreëerd is door een oneindige creatieve God? Stel je voor: je geest is een meesterwerk, geschapen met een schoonheid en mogelijkheden die we niet kunnen bevatten.
Het scheppingsverhaal toont dat onze hemelse Vader en zijn Geliefde Zoon enorm creatieve personen zijn. uit ongeorganiseerde materie hebben Ze ontelbare prachtige werelden georganiseerd – op één ervan lopen jij en ik rond te huppelen. Er staat ook in de schriften dat we geschapen zijn naar het beeld en de gelijkenis van onze hemelse ouders. Met andere woorden: wij zijn ook enorm creatieve wezens. Ons brein is gemaakt om nieuwe dingen te bedenken.

Als ik een bergwandeling maak, of een schitterende zonsondergang zie, of mediteer aan het Noordzeestrand, dan ben ik verwonderd over het kleurenpalet dat mijn hemelse Vader gebruikt. Mijn kleurschakeringen zijn veel bescheidener, maar ze geven me toch een blij gevoel.

Wees creatief,
ook al zijn uw pogingen maar bescheiden.
Creativiteit kan een geest van dankbaarheid voor het leven oproepen,
en voor alles wat de Heer met uw wezen heeft verweven.
(Richard G. Scott)

Wat we ook maken, het hoeft niet perfect te zijn. Angst om te mislukken houdt ons soms tegen een beginnend talent te ontplooien. Kritiek geven is makkelijker dan zelf iets creëren. Laat de criticus je niet verlammen, of de kritiek nu van buiten of van binnen komt. Want dat kunnen we meestal ook wel goed: onszelf zo kritisch beoordelen dat de vonk van creativiteit uitdooft.
Nee, we zijn niet te oud, niet te jong en niet te dom om iets moois te scheppen, of iets lekkers, of iets geestelijks.

‘Creativiteit heeft niets met leeftijd te maken.
Er zijn geen kalenders die voorschrijven wanneer creativiteit zal ophouden.
Inspiratie is er zolang er de lust om te leven is.’
(Toon Hermans)

Heb je ook dat heerlijke gevoel al gehad om ongeorganiseerde materie in je handen te krijgen en het om te vormen tot iets moois?
Wat onze talenten ook zijn, welke studies we ook gevolgd hebben, uit welke achtergrond we komen of welke mogelijkheden we hebben, er zit iets in ons dat verlangt om iets te scheppen. Van zaadjes tot een groententuin, van groenten tot soep, van klei tot beeld.
Het geeft vreugde om buiten de lijntjes te kleuren, om out of the box te denken, om ons licht te laten schijnen.

‘Creativity helps us bring light
to the world and our relationships
and to find deep and satisfying joy.’
(Claudine Bigelow)

Laat het idee los dat je niet creatief bent, of niet goed genoeg. Gooi gedachten als ‘ik kan dit niet’, of ‘ik maak toch alleen maar saaie dingen’, ver weg. Zelfs de allergrootste kunstenaars hebben wel eens een slecht idee, een kapotte vaas, zure soep.
Wat je wel moet vasthouden is:
kinderlijke verwondering,
nieuwsgierigheid,
een groot verlangen om iets te leren,
de wil om hard te werken,
de moed te hebben om iets fout te doen
en uit die fouten iets te leren.

Ik heb ondervonden dat er altijd iets is in de natuur dat creativiteit stimuleert in mijn hart en mijn denken, maar ik moet er voor openstaan.
Hans Peter Roel schreef in ‘Op zoek naar de hemel’:

Als onze talenten dansen op de golven van inspiratie,
is de creativiteit eindeloos aanwezig.

In oude tijden sprak men over ‘muzes’. Ik noem het liever inspiratie. Er waren echt veel momenten in mijn leven waarop ik geïnspireerd werd om dingen te zeggen, om een verhaal te schrijven, om een bepaalde kleur te gebruiken, om een e-mail te sturen en nog veel meer. Er waren ook momenten dat ik vast zat en ik een akelig gevoel kreeg dat mijn creatieve doos leeg was. Maar creativiteit geraakt nooit op, integendeel, hoe meer je openstaat voor alles wat goed en mooi is, hoe meer de ideeën zullen komen. Ik heb ook ondervonden dat een ontspannende wandeling, een rustmoment, een belletje naar iemand die me liet lachen, een gebed en muziek waar ik van hou, toegangspoorten zijn tot energieke creativiteit.

Wel, heb ik je kunnen overtuigen dat je het idee uit je hoofd moet bannen dat jij nooit creatief zal zijn? Weet je, ik heb een goede vriendin die dit jaren geleden ook dacht tot ze dat stemmetje het zwijgen oplegde. Je zou haar kunstwerken moeten zien, het zijn pareltjes. Ik heb een dochter die een fantastische juf en mama is, een zoon die een mooi bedrijft runt, een andere zoon die enorm positief met tegenslag omgaat, en mijn jongste zoon waarbij het woord ‘dienen’ al jaren een ongedwongen diepe klank heeft.
Creativiteit is niet alleen voor grote getalenteerde geesten, maar is voor elk mensenkind dat geboren werd en wordt.

Creativiteit uitnodigen
in ons professioneel en privé leven
is elk zoeken, vinden en proberen waard.
Geef het nooit op!

Waarom een blogtekst over creativiteit? Ik heb ondervonden dat mijn creaties me vreugde gegeven hebben. Ik voelde me waardevol. Maar nog meer dan dat ik er zelf beter van werd, is dat ik die vreugde heb kunnen doorgeven aan anderen. Dieter F. Uchtdorf zei het zo:

Creativiteit helpt ons
om licht in de wereld
en in onze relaties te brengen.
Creativiteit helpt ook
om diepe, voldoeninggevende vreugde te vinden.

De zomer- en vakantiemaanden zijn uitstekende momenten om te starten. Laat je me iets weten wat jij gecreëerd hebt? Ik steek al op voorhand mijn duim omhoog!

 

 

Kunst heeft iets magisch.

linda 1 reactie

Deze zomer, in het pittoreske Venetië, botsten mijn man en ik onverwacht op een internationale tentoonstelling. Artiesten van over de hele wereld stelden in een eeuwenoude, karaktervolle woning hun schilderwerken, beelden en andere kunstwerken ten toon.
Ik las ooit dat de gemiddelde museumbezoeker tien seconden naar een kunstwerk kijkt. Misschien kwam het door het contrast tussen de zenderende hitte buiten en de koele ruimtes binnen, maar we bleven meer dan een uur allerlei kunstwerken, over vier verdiepingen verspreid, bewonderen. En ja, sommige van die creaties kregen van mij zelfs nog geen 10 seconden-look, maar andere ging ik zelfs nog een tweede keer geconcentreerd, langdurig bekijken.

Laten we niets benoemen wanneer het om kunst gaat.
Laat ons observeren,
laat ons stil zijn.
(Dirk De Wachter)

Ik ben geen kunsthistoricus en weet echt niet zoveel van eeuwen kunstgeschiedenis. Het woord ‘kunst’ roept bij mij een veelvoud aan creatieve menselijke uitingen op: schilderen, tekenen, fotografie, grafiek, beeldhouwen, theater, muziek, dans, zang, film, architectuur, literatuur en poëzie. Ik hou vooral van schilderijen en etsen, van beeldhouwwerk en van gedichten en andere schrijfkunsten.
Kunst kan je mooi of lelijk vinden, waardevol of waardeloos. Over smaak kan men niet twisten en ik denk dat men over kunst perfect van mening kan verschillen. Het opent zelfs deuren tot interessante gesprekken en discussies. Waarom vind ik iets mooi en jij niet?

Als jong meisje al voelde ik een aantrekkingskracht van musea en tentoonstellingen. Ik raakte gefascineerd door de werken van Escher, de mollige vrouwen van Rubens, de rariteit van Magritte, de veelzijdigheid van Ensor, enzovoort. Die bezoeken hebben me geleerd om traag te kijken en de kunst te ervaren. Om kunst te proeven en te voelen moet je tijd nemen, veel meer dan tien seconden. Ik leerde kijken en voelen, waarderen en in vraag stellen. Het voelt nog steeds prettig aan om een ontdekking te doen in de details van een kunstwerk.
Onlangs stond ik zo goed als oog in oog met het wereldberoemde schilderij ‘Het Lam Gods’ van de gebroeders Van Eyck. Het was jaren geleden dat ik dit diep religieuze kunstwerk had gezien en ik was opnieuw verbaasd dat het zo groot was. Een audio-toestelletje in de vorm van een mobieltje belichtte details die ik vroeger niet had opgemerkt.
Oefening baart kunst, en dat is ook zo met het ervaren van kunst. De 10-seconden-look is écht te kort.

Art is something that makes you breathe
with a different kind of happiness.

Waarom bestaat kunst al vanaf de mensheid een voet op aarde zette? Misschien zit iets creëren diepgeworteld in de menselijke ziel?
Misschien bewijst de mens er zijn goddelijke afstamming mee?
Want ook ‘in den beginne’ werd er door een Almachtige Schepper een ongeëvenaard kunstwerk gecreëerd (Genesis 1:1).
Misschien wil de mens door het besef van zijn vergankelijkheid iets achterlaten, waardoor hij niet vergeten raakt?
Scheppen zit in ons bloed. Als je door een kleuterklas wandelt merk je al vlug dat er in dat groepje mini-mensjes heuse kunstenaars zitten. Ik krijg af en toe een fantastisch kunstwerk van een van de kleinkinderen en hoop dan dat ze die gave om ongeremd hun fantasie uit te beelden nog lang mogen bezitten. Kleine kinderen zijn grote kunstenaars. Pablo Picasso beaamde dit en voegde er aan toe dat het moeilijk wordt een kunstenaar te blijven als je groot wordt.
Eens volwassen verliezen we veel spontaniteit en brokkelt onze fantasie af. Droge cijfers en feiten redeneren de verbeelding weg. Niettemin blijven ‘grote mensen’ ontvankelijk voor kunst in al zijn verschillende vormen. Sommige zielen openen zich opnieuw tot grote scheppingskracht, anderen zoeken ontroering, zin en schoonheid in het maaksel van de kunstenaar.

Kunst heeft twee kanten en de ene kan niet zonder de andere. Aan de ene kant zit de schepper die zijn gevoelens en verbeelding uitdrukt en aan de andere kant staat de waarnemer, die door de kunst te bekijken gevoelens en verbeelding krijgt.
Het gebeurt dat een kunstwerk voor de bezoeker dingen onthult en gevoelens wakker maakt die de maker niet bewust  heeft voorzien. Daar ligt de magie van de kunst.

Eén van de sterkste motieven die de mens naar kunst en wetenschap leidde,
is de ontsnapping aan het alledaagse.
( Albert Einstein)

Ik hou van dichters en gedichten en waag me soms zelf aan dichten. De soms melancholische dichtertaal kan een mens diep raken. Woorden zullen nooit meer zo maar woorden zijn als een gedicht je hart beroert. Een gedicht kan schilderen, zingen en dansen op een manier waar je zelfs geen woorden voor vindt.
Buiten een zeldzaam gedicht waag ik me ook aan andere schrijfsels. Ik heb een speciale band met de 26 letters van ons alfabet. Soms krijg ik kriebels om die letters te manipuleren en heb ik heden, verleden en toekomst in mijn hand. Ik laat geliefden uit een ander oord weer spreken, goochel met krachten en machten, laat onwerkelijkheid werkelijkheid worden. Natuurlijk klopt niet alles wat ik schrijf – kan er nu een draak uit een computerspel springen (mijn eerste kinderboek), om zo maar iets te zeggen – maar dat is weer de magie van kunst.
Wat we in een roman lezen of in een film zien komt niet steeds overeen met de werkelijkheid, maar laat ons wel stilstaan bij ons eigen leven.

Kunst kan alles, tegelijk en door elkaar. De tegenstellingen van het leven zoals goed en kwaad, lust en liefde, geluk en pijn, worden in kunstobjecten getoverd om ons mee te nemen in de wonderlijke wereld van verbeelding, om ons uit onze cocoon te halen, om iets te vinden en te herkennen.
Kunst kan als een oeverloze rivier gevaarlijk stromen, of breekbaar stil zijn – voor de waterval van begrip ons meesleurt in zijn val.
Kunst kan ons tot tranen toe beroeren, ons uitermate verwonderen, ons boos maken, of ons hart verkillen.

In het werk van de schilder, de muzikant, de architect en de regisseur spiegelen we ons eigen bestaan. Dit is soms heel confronterend en misschien is dat de reden waarom we in een musea vluchtig de ene zaal na de andere zaal afwerken.
Ik heb wel mijn bedenkingen over kunst die platvloers en commercieel wordt, en die louter financieel succes nastreeft. Is het dan nog kunst? Toon Hermans schreef al:

In onze tijd worden veel meer kunstenaars ‘gemaakt’ dan geboren. Er is zoveel bluf en zoveel propaganda die niets meer met de waarheid te maken heeft, en op artistiek gebied worden ons regelmatig knollen voor citroenen verkocht, en schitteren de sterren aan het firmament van de schone kunsten, die wezenlijk geen greintje licht verspreiden, maar een kitscherig soort glans danken aan allerlei vormen van misleidende publiciteit.

Kunst creëren mag niet alleen gericht zijn op presteren, maar moet vooral het hart bevredigen. Natuurlijk is iedereen gevoelig voor een compliment en het winnen van een of andere prijs, maar het scheppen op zich vertrekt uit het hart naar het hart.

In onze gefrustreerde wij-zij-ik- wereld ligt misschien een stukje genezing in het bezoeken van concerten, theaters, tentoonstellingen en musea. We bevinden ons daar tussen mensen die we niet kennen, die innerlijk en uiterlijk heel verschillend zijn, maar die gelijkstemmend kunst komen ervaren. We zien of horen werken van mensen die we niet kennen, die anders denken en redeneren en die ver of dichtbij wonen, maar die ons door hun verbeelding kunnen ontroeren en begeesteren.

Art is our one true global language.
It knows no nation,
it favors no race,
and it acknowledges no class.
It speeks to our need to
reveal, heal and transform.
It transcends our ordinary lives
and let us imagine what is possible.
(Richard Kamler)

De meeste mensen hebben wel al gehoord van Michelangelo, de Italiaanse beeldhouwer. Hij was ook een schilder, dichter en architect. Eén van zijn marmeren kunstwerken bevindt zich in ons land. In de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Brugge kan je ‘de Madonna en het Kind’ bewonderen. Het is het eerste beeldhouwwerk van Michelangelo dat Italië verliet. Ik kan me moeilijk voorstellen hoe zulk een kunstwerk met slechts een hamer en een beitel zo gedetailleerd uit een blok marmer tot stand gekomen is.  Daarbij krijg ik dan het beeld van een andere beeldhouwer voor mijn netvlies: mijn Hemelse Vader. Hij gebruikt figuurlijk een hamer en een beitel om mij door mijn dagelijkse ervaringen te vormen tot een meesterlijk kunstwerk.

Michelangelo was 13 jaar toen hij bij een leermeester in de leer ging. Hij volgde zijn instructies en meer dan 70 jaar lang schiep hij kunstwerken die door de hele wereld nog steeds bewonderd worden. Zoals Michelangelo moet ik proberen begrijpen en geloven dat het mogelijk is om dag na dag, beetje bij beetje, te veranderen in een kunstwerk.
Onze keuzes geven vorm aan onze ziel. God zal ons met zijn ‘hamer en beitel’ laten uitstijgen over onze zwakheden en onvolkomenheden. Als we ons eeuwig perspectief begrijpen dan kan ons leven een waarlijk meesterwerk worden.

The best artist is God.

Michelangelo’s bekend gezegde: ‘In elke blok steen zit een beeld verborgen’ , zouden we wat dieper moeten laten zinken in onze uitlatingen en gedachten over onze medemens. We lezen en horen de dag van vandaag teveel scheldwoorden en pesterijen. Haatmails zijn in en hoe grover hoe meer likes. De wereld is ons dorp geworden en we zouden er goed aan doen om allemaal dat ‘beeld’ te zien in de ander. Dirk de Wachter formuleerde het zo:

‘Als de nood hoog is, is de redding nabij. Onze tijd kenmerkt zich door een hoge nood aan betekenis, aan zin, aan zijnsgrond. Kunst is hier van groot belang.’

Als kunst kan meehelpen aan de verzuring van de maatschappij wil ik mijn steentje bijdragen. Ik zal blijven harpen, blijven schilderen, blijven schrijven. Niet voor de prestatie op zich, maar met de bedoeling een mensenhart te raken. Ik zal ook wat meer tijd nemen om naar kunst te kijken of te luisteren. Mijn hart wil ook geraakt worden. Kunst is zo belangrijk, want, weet je:

The earth without art

is just eh

 

Geef toe, een leven met alleen maar ‘eh’ is geen leven. Dus, weg met de 10-seconden-look. We zien wat we willen zien. En neen, het is niet omdat je selfies neemt met een kunstwerk op de achtergrond (en het ‘arties’ noemt) en dus enkele seconden langer in ’the picture’ staat, dat kunst je dan zal verrijken. Eh?

Tip: Hou de ‘nacht van het museum’ in het oog van onze verschillende steden,
en hou ook het programma van de ‘Slow Art Day’ (zaterdag 14 april 2018)  in de gaten, dan kan je onder begeleiding van een kunstkenner heel wat te weten komen.
Bezoek een kunststad, of de kunst in je eigen dorp.
Volg een cursus beeldhouwen, of …
Beluister een CD van Mozart, …
Lees het boek ‘Vlaanderen in de kunst’ (Dimitri De Maesschalck)