Januari: doorgang tussen verleden en toekomst.

We zijn bijna januari. Deze maand is genoemd naar Janus, de Romeinse god van de doorgangen en het begin, van het openen en het sluiten. Janus had een speciaal voorkomen: hij had een hoofd met twee gezichten, een aan de voorzijde en een aan de achterzijde. Met zijn ene gezicht keek hij terug naar het verleden om zijn eigen fouten en successen te ontdekken. Door zijn andere gezicht keek hij naar de toekomst om plannen te maken voor het nieuwe jaar.

Janus laat me een beetje aan een tijdmachine denken. We kennen allemaal wel verhalen waarin een tijdmachine  voorkomt. De teletijdmachine in de stripverhalen van Suske en Wiske, en die in ‘De Kruistocht in spijkerbroek’ van Thea Beckman lieten me soms verlangen naar een tijdreis. De film ‘Back to the Future’ gaf daar nog wat meer dimensie aan en recentelijk creëerde de reeks ‘The Flash’ de gedachte dat tijdreizen best griezelig kan zijn.
In een tijdmachine trek je aan een hendel en je keert terug naar je eigen verleden of naar een gebeurtenis uit het verleden, zoals de veldslag bij Waterloo of zo. Als je de hendel naar de andere kant duwt, kom je in de toekomst en kan je dingen aanpassen zodat ze anders verlopen.
De Schriften leren ons dat God deze ’tijdreismogelijkheid’ bezit en soms geeft Hij die ook aan profeten. In de geschriften van Abraham bijvoorbeeld: ‘De Heer nu had mij, Abraham, de intelligenties getoond die waren georganiseerd eer de wereld was; en onder al dezen waren er velen van de edelen en de groten.’
En ook Johannes de Openbaarder zag alles van het begin tot het eind (zie het boek Openbaring in de Bijbel).
Sommige mensen dromen wel eens over iets dat voorbij is of over iets dat nog moet gebeuren. Misschien verlangen wij ook wel eens naar een herbelevenis – voor de fun of om iets te veranderen. Sommigen willen weten wat de toekomst voor hen in petto heeft, vandaar het succes van horoscopen. Maar de meesten van ons zullen -buiten wat dagdromerij- steeds in het ‘nu’ verblijven.
Toch kan de maand januari een soort van tijdmachine zijn. Het is de ideale maand waarin we terug kunnen kijken op wat voorbij is en plannen kunnen maken om in wat komt meer ‘effectief’ te leven.
Deze periode van het jaar mogen we de lessen niet vergeten die we in het afgelopen jaar geleerd hebben. Het is de enige tijd van het jaar waarin we massaal terugkijken naar het verleden en dan starten met een nieuw begin op een onbeschreven blad. Nieuwjaar is dan ook volgens mij een van de beste dagen waarin we voornemens kunnen vormen en beslissingen kunnen nemen die de rest van ons toekomstig leven een positieve richting kunnen geven.

Het einde van het jaar
is geen einde en geen begin,
maar een voortgaan met alle wijsheid
die ervaring ons kan bijbrengen.
(Hal Borland)

 

Als ik terugkijk naar 2016 dan verschijnen op mijn netvlies niet zo fraaie beelden: aanslagen in ons eigen land, in Europa en in de rest van de wereld, vluchtelingenstromen, angstige en boze burgers, het bouwen van muren, de ‘jungle’ in Calais, IS, Aleppo, mislukte staatsgreep in Turkije en de nefaste gevolgen voor de rechten van de mens aldaar, Brexit, het bluf- en pokerspel van Rusland, Noord-Korea en nog heel wat andere landen, de verkiezing van Donald Trump, de zwartepieten en kerststallen heisa en … Pokémon Go.
Terwijl volgens mij de wereld op zijn grondvesten davert gaan jonge en niet zo jonge burgers op jacht naar fictieve figuurtjes.
Ik ben er nog niet uit wat me het meest zorgen moet baren: PokémonGo of de toestand in de wereld. Wie speelt struisvogel?

I fear the day that technology
will surpass our human interaction.
The world will have a generation
of idiots.
(Albert Einstein)

Weet je wat ik fijn zou vinden? Dat men in het dagelijks nieuwsbericht ook positief nieuws zou brengen. De balans in evenwicht brengen. Hoop creëren. De realiteit in het juiste perspectief plaatsen. Ik geloof nog steeds dat er massa goed nieuws is, niet sensationeel maar wel belangrijk.
Terwijl mijn haardvuur zo’n tien keer per jaar fijn stof door de schoorsteen spuwt, geeft het me hoop om te lezen dat vliegers onder getijdewater energie kunnen opwekken: één vlieger van 20 x 35 m zou volgens het tijdschrift Eos stroom leveren voor 1.200 huishoudens.
Ik glimlach als ik lees dat de kans zeer groot is dat polio in 2017 volledig wordt uitgeroeid, dat wetenschappers CO2 in steen veranderen en dat het gat in de ozonlaag aan het genezen is.

In Knack lees ik dat zo’n vier lichtjaren van onze aarde een tweede aarde is ontdekt, dat men een herbruikbare draagraket heeft uitgevonden en dat de gravitatiegolven (golven in de kromming van de ruimtetijd) ècht zijn waargenomen. Een echte tijdreis lijkt niet meer zo futuristisch.
Een Amerikaanse computer berekende het grootste priemgetal ooit. Als je het cijfer zou uitschrijven is het 22km lang en het zou drie jaar duren om het voor te lezen.
In plaats van in de verleiding te komen je als doel te stellen dit getal voor te lezen, is het beter om eens naar al dat ‘vrijwilligerswerk’ om je heen te kijken. Ik ken verschillende vrijwilligers. Iemand organiseert om de twee weken een muzikaal happymoment in een bejaardenhuis. Iemand anders is buddy voor een vluchteling, nog iemand is geëngageerd in de ouderraad op een school. Ik ken mensen die af en toe meehelpen in een klas, die buren helpen, die opbeurende bezoekjes brengen aan zieken. Ik ken er die hun creatief talent gebruiken om kinderen te laten lachen, om volwassenen te laten genieten van woord, beeld en muziek.

Stel dat er dagelijks in het nieuws zo’n vrijwilliger aan bod mocht komen, zou dat de Pokémonjacht verminderen en meer vrijwilligers opleveren? Begrijp me niet verkeerd, ik heb niets tegen computerspelletjes en de digitale vooruitgang, zolang het maar een vooruitgang is.

Straks worden in veel Vlaamse huisgezinnen nieuwjaarsbrieven voorgelezen. Het is meestal een ontroerend, soms grappig moment waarbij kinderen hun goede voornemens in een al dan niet ludieke woordkeuze even op een rijtje zetten.
Januari associëren we dan meestal ook met goede voornemens en doelen stellen.

Goede voornemens zijn een stellage.
Je kunt er niet in wonen.
Je dient het aan te kleden met goede daden.
(Geert Grub)

Sommigen zullen een pak goede voornemens maken, anderen hebben misschien gekozen om dit jaar geen enkel voornemen te maken, omdat ze weten hoe moeilijk het is je er aan te houden.
Nochtans zijn goede voornemens een machtig hulpmiddel om het leven gelukkiger en succesvoller te maken.
Een goed voornemen is een verlangen om vooruitgang te maken, niet om iemand anders te willen zijn.

Iemand anders willen zijn,

is verspilling van wie je bent.

(Kurt Cobain)

We kennen misschien wel het verhaal van de grote bokaal dat illustreert wat we moeten doen om onze tijd goed te gebruiken. Je hebt grote stenen, kiezelsteentjes, zand en water om de bokaal mee op te vullen. Je moet eerst de grote stenen in de pot doen. Als je eerst de kleinigheden erin doet, krijg je die grote stenen er nooit meer in.
Als we onze tijd in het nieuwe jaar goed willen gebruiken, dan moeten we ons afvragen wat de grote stenen van ons leven zijn. Wie kleinigheden als zand en steentjes belangrijk vindt, zal merken dat zij zoveel plaats innemen dat er geen tijd meer overblijft voor wat echt belangrijk is.

Ik kan de hele wereld niet helpen, jij kan dat ook niet. Maar ik kan wel de kleine wereld rondom mij mooier maken, dat kan jij ook. Ik weet niet wat politiekers  het komende jaar zullen beslissen, ik kan geen terreurdaden tegenhouden, ik kan geen oorlog stoppen, ik kan geen huisvesting geven aan alle vluchtelingen. Ik kan wel, door wie ik ben en door wat ik doe in de kleine wereld rondom mij een verschil maken. Hoe klein dat verschil ook is, het is een verschil.

Ik ga deze dagen luisteren naar mijn leven van het afgelopen jaar. Elk moment heeft me iets te vertellen. Dan ga ik mijn grote stenen bepalen. Volgende week vertel ik daar meer over.

Geniet van je tijdreis deze week!